W dniach 8-11 października 2025 roku odbyły się Dni Pamięci Pawiaka, które zgromadziły w tym roku w Muzeum Więzienia Pawiak i Mauzoleum Walki i Męczeństwa w al. Szucha 2466 osób. Jak w latach ubiegłych ważną formą popularyzacji wiedzy były prelekcje historyczne połączone ze zwiedzaniem wystaw oraz dwie gry miejskie, które spotkały się z dużym zainteresowaniem młodzieży. W prelekcjach uczestniczyło w 26 grupach ponad 800 uczniów i nauczycieli warszawskich i podwarszawskich szkół podstawowych oraz ponadpodstawowych.
Dni Pamięci Pawiaka rozpoczęliśmy od symbolicznego zapalenia znicza przed Pomnikiem Pawiackiego Drzewa oraz otwarcia jubileuszowej wystawy z okazji 60-lecia działalności Muzeum Więzienia Pawiak pt. Historia i Pamięć. 60 lat Muzeum Więzienia Pawiak.
W tym roku profil prelekcji historycznych zdominowała tematyka związana z 80. rocznicą zakończenia II wojny światowej. Goście wysłuchali interesujących wykładów historyków, muzealników i przewodników warszawskich: Barbary Oratowskiej pt. Warszawianki. Powroty do domu ?, dr Danuty Drywy Przejawy życia religijnego w KL Gusen, Jolanty Mikołajczyk Palmiry w świetle badań archeologicznych, Klaudii Mróz Życie w cieniu wojny, siła ponad wszystko- historie kobiet w Warszawie 1939-1945, Krzysztofa Królikowskiego O lekarzach Szpitala Ujazdowskiego, więźniach Pawiaka, oraz Stanisława Wojciecha Wykowskiego pt. Wierni do końca. Policjanci II RP w strukturze Polskiego Państwa Podziemnego – więźniowie Pawiaka w latach 1939-1944.
Najwięcej emocji dostarczyło spotkanie z byłym więźniem Pawiaka Panem Stanisławem Zalewskim (więzień Pawiaka, Szucha, KL Auschwitz, KL Mauthausen-Gusen, Prezes Polskiego Związku b. Więźniów Politycznych Hitlerowskich Więzień i Obozów Koncentracyjnych). Była to wyjątkowe spotkanie dla młodzieży w setną rocznicę Jego urodzin. Młodzież najpierw obejrzała spektakl pt. Wrócę po wojnie, Mamo zrealizowany na podstawie wspomnień Pana Stanisława, wydanych przez nasze Muzeum Niepodległości w 2016 r., a następnie wysłuchała Gościa, który podzielił się z nami swoimi przeżyciami połączonymi z przesłaniem skierowanym do przyszłych pokoleń, aby pielęgnować wartości za które walczyli i cierpieli – miłość do ojczyzny, wolność, prawdę, przyjaźń, a przede wszystkim szacunek wobec drugiego człowieka.
9 października 2025 roku odbył się pokaz filmu pt. Dziesięciu z Pawiaka z 1931 roku w reż. Ryszarda Ordyńskiego, który poprzedził niezwykle interesujący komentarz historyczny dr hab. Agnieszki Janiak-Jasińskiej z Uniwersytetu Warszawskiego.
Ważnym punktem tegorocznej edycji Dni Pamięci Pawiaka były dwie gry miejskie skierowane do młodzieży szkolnej. Obie dotyczyły książki Aleksandra Kamińskiego pt. Kamienie na szaniec i jej bohaterów. Zajęcia odbyły się w kilku punktach Warszawy, gdzie uczestnicy mieli przygotowane zadania do rozwiązania.
Tradycyjnie w czasie Dni Pamięci Pawiaka nie zabrakło również wrażeń artystycznych. Na tę okoliczność przygotowany został spektakl Wrócę po wojnie, Mamo!
w reżyserii Marii Reif – przejmująca opowieść byłego więźnia Stanisława Zalewskiego na podstawie Jego wspomnień z przeżyć na Pawiaku i w obozach koncentracyjnych. W rolę Stanisława Zalewskiego brawurowo wcielił się aktor Michał Klawiter, rolę narratora zagrała Maria Reif.
W ostatnim dniu obchodów Dni Pamięci Pawiaka przewodnik warszawski Arkadiusz Żołnierczyk poprowadził dwa spacery, jeden w okolicy Muzeum Więzienia Pawiak, drugi w pobliżu Mauzoleum Walki i Męczeństwa.
Osobną kategorię działań edukacyjnych organizowanych w Mauzoleum Walki i Męczeństwa stanowiły warsztaty dla młodzieży według scenariusza przygotowanego przez Fundację ART pt. Nikt za nami nie wołał . W toku spotkań z młodymi ludźmi starano się zwiększyć ich świadomość odnośnie strat wojennych, które dotknęły Polskę podczas II wojny światowej. Warsztatom poświęconym temu zagadnieniu towarzyszyło oprowadzenie po ekspozycji Mauzoleum.
11 października 2025 roku w sobotę zakończyliśmy Dni Pamięci Pawiaka koncertem pt. Zadra Kampf z repertuaru kabaretu Qui Pro Quo. Publiczność wśród której była więźniarka KL Ravensbrück Barbara Piotrowska oraz Rodziny byłych więźniów Pawiaka wysłuchała piosenek m.in. z repertuaru Hanny Ordonówny, czy Mieczysława Fogga.
Dziękujemy Państwu za obecność w tych wyjątkowych dniach dla Muzeum Więzienia Pawiak.
Zadanie Dni Pamięci Pawiaka 2025-2027 jest współfinansowane przez Miasto Stołeczne Warszawę oraz Samorząd Województwa Mazowieckiego.
